Applied Behavior Analysis (ABA) is een vroegtijdige en intensieve gedragstherapie die in het Nederlands ‘toegepaste gedragsanalyse’ betekent. Deze gedragstherapie is gestoeld op de principes van Operante conditionering van Skinner. Gedragstheoretici gaan ervan uit dat leren plaatsvindt via conditioneringsprocessen. Operante conditionering ofwel instrumenteel leren is het leerproces waarbij een gedrag in een bepaalde situatie opgevolgd wordt door een ‘beloning’ of ‘straf’. Een beloning doet gedrag toenemen en een ‘straf’ (bijvoorbeeld negeren) doet het gedrag afnemen. Het uitgangspunt is dat alle gedrag geleerd is. Door het gericht toepassen van leerprincipes kan een (probleem)gedrag dus ook weer worden afgeleerd.

Centraal staat bij deze  behandelmethode het oplossen van sociaal significante problemen zoals: problemen in  sociale – en schoolse vaardigheden, zelfredzaamheid en communicatieproblemen. Hierbij wordt de vraag gesteld, ‘’wat belemmert dit individu in zijn/haar ontwikkeling?’’.

Het kind voorop

ABA is een kindvriendelijke behandeling die werkt vanuit de motivatie van het kind. De therapie begint met het opbouwen van een veilige en liefdevolle relatie met het kind. In die relatie wordt de ABA therapeut een (rol)model die het kind nodig heeft om zich verder te ontwikkelen. De vaardigheden worden in kleine stappen opgedeeld (taakanalyse). Iedere stap wordt afzonderlijk aangeleerd voordat de volgende stap aan bod komt.  Uiteindelijk vormen de stukjes samen de gehele vaardigheid. Bij het aanleren van nieuwe vaardigheden speelt beloning een essentiële rol. Direct belonen van elke gewenste handeling en hulp bieden bij tegenvallen, zorgt ervoor dat het gedrag vaker voorkomt.

De manier waarop mensen zich gedragen is te observeren en te analyseren om te achterhalen waarom ze dit gedrag vertonen en wat de functie daarvan is. Doorgaans is het gedrag van mensen tot op zekere hoogte voorspelbaar. Binnen de traditie van ABA zijn methoden ontwikkeld waarmee de functie van gedrag kan worden achterhaald. Dit wordt functionele gedragsanalyse genoemd.

ABA effectiviteit

ABA is gebaseerd op meer dan 50 jaar wetenschappelijk onderzoek. Behandeling met ABA methodiek slaat in het bijzonder goed aan bij kinderen met Autisme Spectrum Stoornissen (autisme, asperger, PDD-NOS, MCDD), maar ook hebben kinderen met ADHD, gedragsproblemen en angststoornissen baat bij deze vorm van gedragstherapie. Lovaas in 1987 en Sallows en Graupner (2005) laten in een wetenschappelijk onderzoek zien dat bijna de helft van de kinderen met autisme na ABA begeleiding naar regulier onderwijs gaat. Tevens geeft Gezondheidsraad (2009) in haar rapport aan dat ABA de meest effectieve behandelmethode is voor kinderen met ASS. ABA is in Amerika al bekend onder ouders en zorgverzekeraars. In Europa wordt deze methodiek ook steeds meer gebruikt. Zo zijn er ABA centra in Duitsland, Engeland, Spanje, Zweden en ook in Nederland.

Begeleidingsvormen onderdeel van ABA programma

• Pivotal Response Training (PRT): een behandeling gericht op communicatie en motivatie voor kinderen, jongeren en volwassenen die te weinig gericht zijn op de ander, taal onvoldoende inzetten als communicatiemiddel en niet of nauwelijks initiatief tonen.
• Verbal Behavior (VB): richt zich op het idee dat een betekenis van een woord wordt gevonden in zijn functies. Hierbij wordt het kind zowel het woord geleerd als de functionele toepassing ervan.
• Discrete Trial Training (DTT): biedt een gestructureerde leeromgeving met een duidelijke begin en eind aan iedere trial. DTT wordt vooral ingezet bij het aanleren van (schoolse) vaardigheden en bij het leren van werken aan tafel.
• Natural Environment Training (NET): leersituaties worden gecreëerd in natuurlijke omgeving voor het behouden en/of generaliseren van de vaardigheden.